विजयनगरच्या राज्यात एकदा प्रजेतून मोठी तक्रार आली की बाजारात तांदळाचे भाव दिवसेंदिवस वाढत आहेत. गरीब जनतेला दोन वेळचं जेवण मिळणं कठीण झालं होतं. राजा कृष्णदेवराय स्वतःही यामुळे चिंतेत पडला. त्याने दरबारात मंत्र्यांना विचारलं, “या महागाईचं मूळ कारण काय आहे?” मंत्री आपापल्या कल्पना मांडू लागले – कुणी म्हणाले पाऊस कमी झाला म्हणून पीक घटलं, तर कुणी म्हणाले शेतकरी आळशी झाले आहेत. पण खरा उपाय कुणाकडेच नव्हता. तेव्हा राजा म्हणाला, “हा प्रश्न सोडवायचा असेल तर टेनालीरामालाच काम द्यावं लागेल.”
राजाने टेनालीरामाला बोलावलं आणि सगळं सांगितलं. मग म्हणाला, “राम, जर व्यापाऱ्यांचं कारस्थान असेल तर त्यांना धडा शिकव. प्रजेला दिलासा मिळणं गरजेचं आहे.” टेनालीराम हसत म्हणाला, “महाराज, काळजी करू नका. सत्य बाहेर आणणं माझं काम आहे.”
दुसऱ्याच दिवशी टेनालीरामाने शेतकऱ्याचा वेश घेतला आणि गुपचूप बाजारात गेला. तिथे त्याने काही व्यापाऱ्यांची चर्चा ऐकली. ते बोलत होते, “आपण तांदूळ रोखून धरला तर लोक हवालदिल होतील. मग आपण दुप्पट भावाने विकू शकू.” हे ऐकून टेनालीरामाला सगळी गोष्ट स्पष्ट झाली. त्याने ठरवलं की यांना त्यांच्याच भाषेत उत्तर द्यायचं.
दुसऱ्या दिवशी सकाळी टेनालीराम बाजारात गेला आणि मोठ्याने घोषणा केली, “या पाहा, या पाहा! माझ्याकडे जादुई तांदूळ आहे. हा तांदूळ शिजवल्यावर दहा पट वाढतो. एका दाण्यापासून एक मूठ, आणि एका मूठीतून भरपूर भात तयार होतो.” हे ऐकताच लोकांच्या डोळ्यांत कुतूहल चमकलं. गर्दी त्याच्याकडे जाऊ लागली. सगळे त्याचा तांदूळ घेऊ लागले. व्यापाऱ्यांच्या दुकानात मात्र कावळा पण फिरकत नव्हता.
काही दिवसांत व्यापाऱ्यांचा साठा न विकल्यामुळे त्यांची चूलपण थंड झाली. लोक सगळीकडे “जादुई तांदळा”ची चर्चा करू लागले. व्यापाऱ्यांना शेवटी समजलं की त्यांची लालसा त्यांच्याच मुळावर आली आहे. मग त्यांनी नाईलाजाने आपला साठा नेहमीच्या भावाने विकायला सुरुवात केली.
ही बातमी राजाला कळली. त्याने टेनालीरामाला दरबारात बोलावलं आणि म्हणाला, “राम, तुझ्या बुद्धीने व्यापाऱ्यांची साठेबाजी मोडून पडली. लोकांना दिलासा मिळाला. खरंच, तुझ्यासारखा हुशार आणि प्रामाणिक सल्लागार दुसरा नाही.” टेनालीराम विनम्रपणे हसून म्हणाला, “महाराज, खरी ताकद पैशात नसते, तर बुद्धीत असते.”
या गोष्टीतून आपल्याला शिकायला मिळतं की अति लालसा शेवटी अपयशाला नेते, पण चातुर्य आणि प्रामाणिकपणा असेल तर मोठ्या अडचणीही सहज सोडवता येतात.
शिकवण
या गोष्टीतून आपल्याला हे शिकायला मिळतं –
अति लालसा नेहमी अपयशाला घेऊन येते, आणि बुद्धीच्या जोरावर कुठलीही अडचण सोडवता येते.
