१९३० सालचा मार्च महिना होता. भारतावर ब्रिटिश सत्तेचे वर्चस्व होते, आणि सामान्य लोकांवर अन्यायकारक कर लादले जात होते. त्यापैकी एक कर होता मिठाच्या उत्पादनावरचा कर, ज्यामुळे भारतीयांना स्वतःच्या देशात मीठ तयार करण्याचा अधिकार नव्हता. मीठ, जे प्रत्येकाच्या जीवनासाठी आवश्यक होते, त्यासाठीही ब्रिटिशांना कर भरावा लागत होता. याला आव्हान देण्यासाठी महात्मा गांधींनी एक शांततामय आंदोलन करण्याचा निर्णय घेतला . महात्मा गांधींनी साबरमती आश्रमात एकत्र जमलेल्या लोकांसमोर आपला निर्धार जाहीर केला,
“ब्रिटीश कायदे अन्यायकारक आहेत. आपण मिठाच्या कायद्याचे शांततेने उल्लंघन करू, आणि जगाला अहिंसेची ताकद दाखवू.”
१२ मार्च १९३० रोजी सकाळी, गांधीजींनी ७८ अनुयायांसह पदयात्रा सुरू केली. ही यात्रा अहमदाबादच्या साबरमती आश्रमातून दांडी या समुद्रकिनाऱ्यापर्यंत २४१ मैल लांब होती. गांधीजींच्या सोबत तरुण, वृद्ध, महिला, आणि सर्व जाती-धर्माचे लोक होते.
यात्रा गावोगावी जात असताना हजारो लोक गांधीजींना भेटण्यासाठी जमायचे. गावकरी त्यांच्या मागे चालू लागायचे. लोकांचे प्रश्न सोडवण्यासाठी गांधीजी त्यांच्याशी संवाद साधायचे आणि त्यांना समानतेचा संदेश द्यायचे.
“मीठ फक्त मीठ नाही, तो स्वातंत्र्याचा प्रतीक आहे,” गांधीजी सांगत असत.
लोकांच्या मनात स्वाभिमान जागृत होत होता. प्रत्येक गावात लोक गांधीजींच्या स्वागतासाठी फुलांनी सजवलेल्या रस्त्यांवर थांबलेले असायचे.
६ एप्रिल १९३० रोजी, गांधीजी समुद्रकिनारी पोहोचले. हजारो लोक त्यांच्या सोबत होते. गांधीजी समुद्राजवळ गेले, त्यांनी जमिनीवर पडलेले थोडेसे खारट पाणी उचलले आणि ते उकळवून मीठ तयार केले.
या कृतीने त्यांनी मिठाच्या कायद्याचे शांततामय उल्लंघन केले. हा केवळ मीठ बनवण्याचा क्षण नव्हता, तर तो ब्रिटीश सत्तेविरुद्ध भारतीयांच्या बंडाचा संदेश होता.
दांडी यात्रेनंतर संपूर्ण भारतभर लोकांनी मिठाचा कायदा मोडला. लोकांनी समुद्रकिनाऱ्यावर जाऊन स्वतः मीठ तयार केले. अहिंसेच्या या आंदोलनामुळे ब्रिटिश सत्तेला मोठा धक्का बसला.
गांधीजींच्या या लढ्याने जगभरात एक संदेश दिला की शांतता आणि सत्याच्या आधारावरही अन्यायाविरुद्ध लढा देता येतो.
शेवटचा संदेश
दांडी यात्रेने भारतीयांना शिकवले की लहान कृतींमधूनही मोठे बदल घडवता येतात. या आंदोलनाने स्वाभिमान, स्वातंत्र्य, आणि समानतेचा संदेश दिला.
“मीठ हा केवळ पदार्थ नाही, तो स्वाभिमानाचा प्रतीक आहे,” गांधीजींच्या या शब्दांनी स्वातंत्र्याची ज्योत प्रज्वलित केली.
तात्पर्य: छोट्या कृतीनेही मोठा बदल घडवता येतो, जर ती कृती सत्य आणि अहिंसेवर आधारित असेल.
