खूप वर्षांपूर्वीची गोष्ट आहे. एका गावात हरिदास नावाचा शेतकरी राहत होता. तो खूप मेहनती आणि हुशार होता. त्याचं शेतही छान होतं, उत्पन्नही बऱ्यापैकी मिळत होतं. त्याच्या घरात काहीच कमी नव्हतं – शेती, गुरं, धान्य, आणि समाधान.
पण एकच दोष होता – हरिदास खूपच लोभी होता. त्याला नेहमी वाटायचं, “थोडी आणखी जमीन मिळाली असती, तर मी अजून श्रीमंत झालो असतो.” तो दुसऱ्यांची शेती बघून अस्वस्थ व्हायचा. जणू काही त्याचं जे आहे, ते पुरेसं नाही, असंच त्याला वाटायचं.
एके दिवशी त्याच्या गावात एक साधू आला. गावकरी त्याच्या चरणी बसले, आशीर्वाद घेतले. हरिदासही तिथे गेला. त्याने साधूला आपल्या आयुष्यातील दुःख सांगितलं – “माझ्याकडे खूप काही आहे, पण मला अजून हवं आहे. अधिक जमीन, अधिक धन, अधिक प्रतिष्ठा.”
साधूने त्याचं बोलणं शांतपणे ऐकलं आणि म्हणाला,
“हरिदास, मी तुला एक संधी देतो. उद्या पहाटे सूर्य उगवल्यानंतर तू एका जागेपासून चालायला सुरुवात कर. जिथपर्यंत तू चालशील, आणि पुन्हा सुरुवातीच्या जागी सूर्यास्तापूर्वी परत येशील, ती सारी जमीन तुझी होईल. पण लक्षात ठेव – जर तू सूर्यास्ताच्या आत परत आला नाहीस, तर तुला काहीही मिळणार नाही… उलट तुझं आयुष्यही संपेल.”
हरिदासाच्या डोळ्यांत लोभ चमकला. त्याने ती संधी लगेच स्वीकारली. रात्री भर त्याने नियोजन केलं – कोणत्या दिशेने जावं, किती अंतर कापावं. तो आनंदाने झोपी गेला.
सकाळ झाली. हरिदासने चालायला सुरुवात केली. तो झपाझप पुढे चालत राहिला. वाटेत सुंदर शेती, डोंगर, ओढे होते, पण त्याचं लक्ष्य होतं – अधिक जमीन!
तो म्हणाला, “थोडं अजून जातो. हे सगळं माझं होणार आहे.”
दुपार झाली, तरी तो थांबला नाही. अन्न, पाणी – काही घेतलं नाही. फक्त चालत राहिला.
संध्याकाळ जवळ येऊ लागली. आकाशात सूर्य मावळतीकडे झुकायला लागला. तेव्हा हरिदासाला आठवलं – “अरे, आता परत जायचं आहे!”
तो धावतच निघाला, पण थकवा, तहान, भूक – त्याचं शरीर साथ देईनासं झालं. सूर्य क्षणाक्षणाला मावळू लागला आणि शेवटी, जिथून त्याने सुरुवात केली होती, त्या ठिकाणाजवळ पोहोचताना तो कोसळला – प्राण गेल्याचे कळताच लोक धावून आले.
त्याच्या मृतदेहासाठी शेवटी फक्त ६ फूट जागा लागली – एक लहानसा खड्डा.
नैतिक:
या कथेतून आपल्याला हे शिकायला मिळतं की, अती लोभ माणसाला अधःपाताकडे नेतो. ज्या गोष्टींचा अतिरेक होतो, त्या शेवटी विनाशाचं कारण ठरतात. समाधान, संयम, आणि योग्य मर्यादा यांचं महत्त्व आपल्या आयुष्यात खूप आहे. लोभानं अंध होऊन घेतलेले निर्णय शेवटी आपल्यालाच संकटात टाकतात.
