एकदा अकबर बादशहा आपल्या दरबारात बसला होता. त्याच्या मनात एक विचित्र पण महत्त्वाचा प्रश्न आला. त्याने सर्व दरबारी आणि आपल्या प्रिय मंत्री बिरबलला विचारले – “या जगातला सर्वात मोठा अपराधी कोण?” दरबारात उपस्थित अनेक मंत्र्यांनी आपापली उत्तरं दिली. कोणी म्हणालं – खून करणारा, कोणी म्हणालं – देशद्रोही, कोणी तर चोर-दरोडेखोर असं म्हणालं. पण बादशहाला कोणाचंही उत्तर समाधानकारक वाटलं नाही. शेवटी त्याने बिरबलकडे पाहिलं. बिरबल काही वेळ विचारात पडला आणि म्हणाला, “महाराज, मी तुम्हाला याचं उत्तर उद्या देईन. पण त्यासाठी मला एक मोठा आरसा आणि एक कैदी हवा.”
दुसऱ्या दिवशी बिरबलने दरबारात एक मोठा आरसा आणला. त्याने एक गुन्हेगार कैदी दरबारात आणला आणि त्याला त्या आरशासमोर उभं केलं. बिरबल म्हणाला, “या आरशात बघ – तुला जगातला सर्वात मोठा अपराधी दिसेल.” कैद्याने आरशात पाहिलं आणि त्याला स्वतःचंच प्रतिबिंब दिसलं. तो क्षणभर स्तब्ध झाला आणि नंतर त्याने मान खाली घातली. त्या क्षणी बिरबलने अकबराला सांगितलं, “महाराज, प्रत्येक गुन्हेगाराच्या मागे असतो त्याचा स्वतःचा स्वार्थ, लोभ आणि वाईट विचार. माणसाच्या मनातील वाईट विचारच खरे गुन्हेगार असतात. म्हणून जो स्वतःच्या चुकीच्या विचारांवर नियंत्रण ठेवू शकत नाही, तोच जगातला सर्वात मोठा अपराधी असतो.”
बादशहा अकबर हे ऐकून खूप प्रभावित झाला. त्याने बिरबलच्या या बुद्धिमान उत्तराचं कौतुक केलं आणि त्याला इनाम दिलं.
वाईट विचारांवर नियंत्रण ठेवलं, तर माणूस गुन्हेगार न होता सज्जन होतो. प्रत्येक गुन्ह्याची सुरुवात मनातूनच होते.
