एका मोठ्या जंगलात सर्व प्राणी शांततेत राहत होते. जंगलामध्ये एक जुना सिंह राजा होता, जो आता वृद्ध झालेला होता. त्याला हिंस्रपणा सोडून योग, ध्यान आणि शाकाहार याकडे ओढ निर्माण झाली होती. त्यामुळे जंगलातील इतर प्राणी निर्धास्त होते.
परंतु एक दिवस जंगलात एक नवीन, तरुण, उर्जावान आणि अत्यंत गर्विष्ठ सिंह दाखल झाला. त्याने पहिलेच येताच एक मृग मारला आणि घोषणा केली:
“हे जंगल आता माझं आहे. मीच खरा राजा! इथल्या प्रत्येक प्राण्याने रोज एक प्राणी माझ्या जेवणासाठी द्यायचा, नाहीतर मी स्वतः येईन आणि अनेकांना फाडून टाकीन!”
सगळे प्राणी एकमेकांकडे पाहू लागले. कोणीही सिंहाला विरोध करण्याची हिंमत केली नाही. अखेरीस त्यांनी भीतीने मान डोलावली. त्यांनी ठरवलं – रोज एक प्राणी सिंहाकडे पाठवायचा.
सुरुवातीला सिंह खूष होता. दररोज वेगवेगळे प्राणी त्याच्यापुढे उपस्थित होत आणि तो त्यांना खात असे. दिवसामागून दिवस गेले. प्राणी दहशतीखाली जगू लागले.
अखेर एक दिवस कोल्ह्याचा नंबर आला.
हा कोल्हा जंगलातील सर्वांत हुशार, चाणाक्ष आणि विचारपूर्वक वागणारा प्राणी होता. त्याला माहित होतं की थेट विरोध करून काही होणार नाही. पण जर थोडी युक्ती वापरली तर गोष्ट बदलू शकते.
कोल्ह्याने काहीसा उशीर करत सिंहाकडे जाण्यासाठी निघाला. त्याच्या मनात एक योजना तयार झाली होती. तो हळूहळू सिंहाच्या गुहेकडे गेला.
सिंह आधीच रागावलेला होता. त्याने गरजत विचारलं,
“अरे नीच प्राणी! इतका उशीर का केलास? मी तुला खाण्याआधी फाडून टाकीन!”
कोल्हा शांतपणे म्हणाला,
“महाराज, माझं काही चुकलं नाही. मी अगदी वेळेवर निघालो होतो. पण वाटेत मला दुसरा सिंह भेटला. त्याने मला अडवलं. तो म्हणाला की ‘हे जंगल माझं आहे, त्या सिंहाचं नाही!’ मी त्याला समजावण्याचा खूप प्रयत्न केला, पण तो तुमच्यापेक्षा जास्त भयंकर आणि गर्विष्ठ होता. त्याने मला तुमच्याकडे येऊ दिलं नाही. खूप वाद झाल्यावर मी त्याला सांगितलं, ‘तुम्ही खरा राजा असाल तर त्या सिंहाला सामोरा जा!’ त्यावर तो हसला आणि म्हणाला, ‘माझ्यासमोर कोणचं सिंह सिंह नाही!’ मग मी त्याला एक युक्तीने चुकवून इकडे आलो.”
सिंहाचा राग आकाशाला भिडला.
“कोण आहे हा दुसरा सिंह? माझ्या जंगलात दुसरा सिंह? त्याला मी शिकवतोच. मला लगेच त्याच्याकडे घेऊन चल!”
कोल्हा म्हणाला, “हो महाराज, चला. मी तुम्हाला त्याच्याजवळ घेऊन जातो.”
कोल्हा सिंहाला थेट एका जुन्या पाणवठ्याजवळ घेऊन गेला. त्या कूपात पाणी खूप स्वच्छ आणि शांत होतं – आरसाप्रमाणे. त्यात पाहिलं की पूर्णपणे प्रतिबिंब स्पष्ट दिसत असे.
कोल्हा सिंहाला म्हणाला, “महाराज, पहा तोच सिंह. इथेच आत बसलेला आहे!”
सिंहाने खाली वाकून पाहिलं आणि त्याला तिथे स्वतःचं प्रतिबिंब दिसलं. पण गर्व आणि रागाने आंधळा झालेला सिंह याला ओळखू शकला नाही. त्याला वाटलं, तोच दुसरा सिंह आहे.
तो गरजला, “बाहेर ये! मी तुला दाखवतो कोण खरा राजा आहे!”
पाण्यातल्या प्रतिबिंबानेही सिंहासारखीच डरकाळी फोडली – अर्थातच, ती त्याचीच होती.
सिंह खवळून गेला. त्याने जोरात उडी मारली – आणि सरळ पाण्याच्या खोल कूपात बुडून गेला.
कोल्हा शांतपणे हसला. तो म्हणाला,
“बुद्धीच्या वापराने बलवानालाही हरवता येतं.”
तो आपल्या बिळाकडे परत गेला.
त्या दिवसानंतर जंगलात पुन्हा शांती पसरली. सगळ्या प्राण्यांनी कोल्ह्याचे आभार मानले. त्याने कोणतीही तलवार, हत्यार न वापरता जंगलाला सिंहाच्या दहशतीपासून वाचवलं होतं – फक्त आणि फक्त बुद्धीच्या जोरावर.
तात्पर्य :
शक्तीपेक्षा बुद्धी मोठी असते.
गर्व आणि अहंकार नेहमी विनाशाला नेतात.
संकटात घाईने प्रतिक्रिया न देता शहाणपणाने विचार करून युक्तीने मार्ग काढावा.
