प्रतापगडाची लढाई ही मराठा साम्राज्याच्या इतिहासातील एक निर्णायक घटना आहे. अफझल खान हा बीजापूरचा एक प्रभावी सेनापती होता, जो शिवाजी महाराजांना पराभूत करून स्वराज्य संपवण्याच्या हेतूने निघाला होता. परंतु, शिवाजी महाराजांच्या चातुर्याने व शौर्याने ही लढाई मराठ्यांच्या विजयाचा महत्त्वाचा टप्पा ठरली.
घटना:
अफझल खानने आपल्या प्रचंड सैन्यासह शिवाजी महाराजांवर आक्रमण करण्याचा निर्धार केला होता. तो १०,००० पायदळ, १५,००० घोडदळ, आणि तोफखान्यासह महाराष्ट्राकडे निघाला. त्याने शिवाजी महाराजांना बाहेर यायला भाग पाडण्यासाठी मंदिरं उद्ध्वस्त केली, गावं लुटली, आणि लोकांमध्ये भीती निर्माण केली.
शिवाजी महाराजांनी अफझल खानाच्या प्रचंड सैन्याशी थेट लढाई करण्याऐवजी, चातुर्याने लढण्याचे ठरवले. त्यांनी प्रतापगड किल्ल्यावर अफझल खानाला भेटण्यासाठी आमंत्रित केले, जिथे त्याच्यावर मात करण्याची योजना आखली होती.
अफझल खानने शिवाजी महाराजांना भेटताना शांततेचा दिखावा केला, पण प्रत्यक्षात त्याला शिवाजींना ठार मारायचे होते. भेटीदरम्यान अफझल खानने शिवाजी महाराजांना मिठी मारण्याच्या बहाण्याने हल्ला करण्याचा प्रयत्न केला. परंतु, शिवाजी महाराजांनी त्यांच्या वाघनख्याचा वापर करून अफझल खानाचा गळा कापला आणि त्याला ठार मारले.
अफझल खानाचा मृत्यू झाल्यानंतर त्याच्या सैन्याचा गोंधळ उडाला. महाराजांच्या मावळ्यांनी किल्ल्याच्या भोवती तयार केलेल्या लष्करी धोरणाचा वापर करून अफझल खानाच्या सैन्याचा पराभव केला.
परिणाम:
- मराठ्यांचा आत्मविश्वास वाढला: प्रतापगडाच्या विजयाने मराठ्यांचा आत्मविश्वास वाढला आणि स्वराज्य मजबूत झाले.
- शत्रूंच्या मनात भीती: अफझल खानाच्या पराभवामुळे बीजापूर आणि मुघल साम्राज्याला मराठ्यांची ताकद कळली.
- स्वराज्याचा विस्तार: शिवाजी महाराजांनी या विजयाचा उपयोग करून स्वराज्याचा विस्तार केला.
तात्पर्य:
प्रतापगडाच्या लढाईत शिवाजी महाराजांनी चातुर्य, धैर्य, आणि योग्य नियोजनाच्या जोरावर मोठ्या शत्रूवर विजय मिळवला. ही लढाई आपल्याला शिकवते की धैर्य आणि दूरदृष्टी यामुळे कितीही मोठ्या संकटावर मात करता येते.
