तानाजी मालुसरे हे शिवाजी महाराजांचे बालपणीचे मित्र आणि निष्ठावंत शूरवीर होते. कोंढाणा ( आताचा सिंहगड) हा किल्ला मोगलांच्या ताब्यात होता. शिवाजी महाराजांनी हा किल्ला जिंकण्याचे काम तानाजींवर सोपवले.
१६७० साली मोगल सैन्याच्या ताब्यात असलेला कोंढाणा किल्ला (सिंहगड) परत मिळवणे शिवाजी महाराजांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे होते. कोंढाण्याला परत मिळवल्याशिवाय पुणे आणि आसपासचा प्रदेश स्वराज्याच्या नियंत्रणाखाली येणे शक्य नव्हते.
शिवाजी महाराजांनी या मोहिमेची जबाबदारी तानाजी मालुसरे यांच्यावर सोपवली. तेव्हा तानाजी आपला मुलगा रायबाच्या लग्नाची तयारी करत होते. परंतु स्वराज्याची गरज ओळखून त्यांनी लग्न बाजूला ठेवले आणि मोहिमेसाठी सज्ज झाले.
तानाजी आणि त्यांच्या मावळ्यांनी रात्रीच्या अंधारात किल्ल्यावर चढाई करण्याची योजना आखली. किल्ल्यावर चढण्यासाठी त्यांनी “यशवंती” नावाच्या सरड्याचा उपयोग केला. सरड्याला दोर बांधून त्यांनी किल्ल्याच्या तटावर चढाई केली.
कोंढाण्यावर मोगलांचा सरदार उदयभान राठोड होता, जो एक कुशल आणि पराक्रमी योद्धा होता. तानाजी आणि उदयभान यांच्यात तीव्र युद्ध झाले. तानाजींनी आपल्या तलवारीने शत्रूचा संहार केला, पण युद्धाच्या शेवटी ते गंभीर जखमी झाले.
तानाजींच्या मृत्यूनंतर त्यांच्या मावळ्यांनी प्रचंड जिद्दीने किल्ला जिंकला. शेवटी कोंढाणा स्वराज्याच्या ताब्यात आला.
छत्रपती शिवाजी महाराजांचे उद्गार:
“गड आला पण सिंह गेला.”
तात्पर्य – निष्ठा आणि त्यागाचे फळ नेहमीच मोठे असते.
