एका गावात चार आंधळे राहत होते. ते सर्वजण बुद्धिमान होते पण त्यांना त्यांच्या अंधत्वामुळे जगाच्या अनेक गोष्टी समजत नव्हत्या. ते नेहमी एकमेकांशी चर्चा करत असत की “हत्ती म्हणजे काय दिसतो असेल?” गावात कोणीही हत्ती पाहिलेला नव्हता, आणि त्यामुळे हत्ती म्हणजे काय, हे समजून घेणं त्यांचं स्वप्न झालं होतं. एक दिवस गावात एक महूत हत्ती घेऊन आला. गावात एकच जल्लोष झाला. सारे गावकरी त्या हत्तीला पाहण्यासाठी एकत्र आले. आंधळ्यांनाही ही बातमी समजली. त्यांनी ठरवलं की आपण त्या हत्तीला स्पर्श करून त्याच्या रचनेची कल्पना करूया.
चारही आंधळे हत्तीपाशी गेले. महूताने त्यांना परवानगी दिली आणि सांगितलं, “सावधपणे स्पर्श करा, आणि सांगा हत्ती म्हणजे काय!”
पहिला आंधळा हत्तीच्या कानाला स्पर्श करतो. तो म्हणतो,
“हत्ती म्हणजे एक सुपासारखा पंखा असतो. तो पातळ आणि मोठा हलणारा असतो.”
➤ दुसरा आंधळा हत्तीच्या पायाला धरतो. तो म्हणतो,
“नाही नाही, हत्ती म्हणजे एक खांबासारखा मोठा व मजबूत असतो.”
➤ तिसरा आंधळा हत्तीच्या सोंडेवर हात फिरवतो. तो म्हणतो,
“माझ्या मते, हत्ती म्हणजे मोठ्या नळीसरखा, वळणदार पण मजबूत असतो.”
➤ चौथा आंधळा हत्तीच्या शेपटीला धरतो आणि म्हणतो,
“नाही, सगळे चुकीचं बोलताय. हत्ती म्हणजे दोऱ्यांसारखा पातळ असतो.”
ते सर्वजण आपापल्या अनुभवावरून वेगवेगळं सांगत होते. यामुळे त्यांच्यात वाद सुरू झाला. प्रत्येकजण स्वतःचं म्हणणं योग्य समजत होता.तेव्हा महूत हसून म्हणाला,
“तुम्ही सर्वांनी हत्तीच्या वेगवेगळ्या भागांना स्पर्श केलात, पण कोणालाही संपूर्ण हत्तीचा आकार समजला नाही. कारण तुम्ही केवळ एकच भाग पाहिला, अनुभवला. म्हणूनच प्रत्येकाचं उत्तर अपूर्ण आहे, पण काही अंशात खरं आहे.”
नैतिक: “पूर्ण चित्र पाहिल्याशिवाय सत्य कळत नाही.”
